Afgelopen maand stelde Pleegzorg West-Vlaanderen de Koesterdoos voor aan haar begeleidingsteams. De Koesterdoos helpt pleegkinderen de rode draad van hun leven zichtbaar te maken, terug te vinden of vast te houden. En dat is ontzettend belangrijk, zo blijkt niet alleen uit verschillende onderzoeken, maar ook uit de ervaringen van onze pleegzorgbegeleiders. De Koesterdoos is een bijzonder hulpmiddel om die rode draad te bewaren, maar dient ook om herinneringen vast te houden en het kind zo een vollediger beeld van zichzelf te gunnen.
De weg ernaartoe
Het was een van de begeleiders die het idee lanceerde. Ze wilde graag een levensdoos maken, die als kapstok zou dienen voor alle partijen in pleegzorg en in de eerste plaats voor pleegkinderen zelf. Door de doos zouden pleegkinderen beseffen dat zij van belang zijn. Dat doen we door herinneringen vast te leggen, fysieke herinneringen te bewaren, hun netwerk in kaart te brengen en hun (vaak complexe) levensverhaal vast te houden. Bij hun latere zoektocht naar hun identiteit zou dit een instrument zijn om naar terug te grijpen.
Het idee sprak ons aan en een werkgroep boog zich over de praktische uitwerking ervan. Al snel bleek dat daar een stevig prijskaartje aan vast zou hangen. Op zoek naar financiële steun dienden we een dossier in voor de Warmste Week in 2021. Tot onze grote vreugde werden we geselecteerd. Het echte werk kon beginnen.
Vanwaar de nood?
Een analyse van 219 nieuw startende Vlaamse pleegzorgsituaties in 2012 toonde dat slechts de helft van de pleegkinderen vanuit de thuissituatie rechtstreeks in het pleeggezin terechtkomt waar ze op dat moment nog verblijven. 34% van de pleegkinderen verbleven eerder in een ander pleeggezin (Vanschoonlandt e.a., 2012). Ander Vlaams onderzoek bij 1.608 pleegouders bevestigt dit beeld: 12% van de pleegkinderen verbleef voor de huidige pleegzorgsituatie in een ander pleeggezin, een bijkomende 7% verbleef bij een andere familie (Bronselaer e.a., 2011). Daarnaast bleek uit recent Vlaams onderzoek dat, over een periode van zes jaar, 29% van de perspectiefbiedende pleegzorgsituaties eindigde in vroegtijdige beëindiging (Vanderfaeillie et al., 2018).
Hoewel we dit zoveel mogelijk proberen te vermijden, tonen die onderzoeken aan dat veel pleegkinderen, naast de initiële breuk met hun ouders, ook binnen de jeugdhulp en binnen pleegzorg nog breuken kunnen meemaken. Kinderen en jongeren die breuken meemaken, raken vaak afgesneden van een deel van de informatie uit hun verleden of van mensen die hun vragen zouden kunnen beantwoorden.
Ouders zijn niet altijd aanwezig en pleegzorgers die slechts een aanbod doen voor crisisperiodes of voor korte duur verdwijnen ook uit beeld. Hierdoor is er niet altijd iemand die de materiële, emotionele en relationele ‘schatten’ van een kind bijhoudt: de eerste schoentjes, een haarlokje, namen van mensen die belangrijk zijn of waren, foto’s, ... Hierdoor is de verbondenheid voor pleegkinderen dikwijls zoek. Die verbondenheid (her)ontdekken en koesteren is van levensbelang.
Het kind is kapitein
De Koesterdoos is eigendom van het kind. Het kind bepaalt zelf wat erin komt en wat er na verloop van tijd eventueel ook weer uit gaat. Bij een jong kind zal de inhoud samen met de ouders, pleegzorgers en begeleider vormgegeven worden. Pleegkinderen die vertrekken uit pleegzorg of naar een ander pleeggezin gaan, krijgen de doos mee. Zo blijven zij eigenaar van hun verhaal. We kozen voor een neutrale vormgeving, zodat een ruime leeftijdsgroep zich hierin zou kunnen herkennen.
Het levensverhaal in kaart
De kapstok voor de Koesterdoos is de metafoor van een leven op zee. We zien het kind als kapitein, die met zijn boot vaart door het leven. Soms is de zee rustig en rimpelloos, soms onstuimig en woest. Maar altijd heeft de kapitein ook bemanningsleden, ofwel aan boord ofwel aan wal. De boot van de kapitein vertrok vanop het geboorte-eiland en meert af en toe aan bij een volgende eiland.
Aan de hand van werkboekjes en een aantal posters gaan het kind en de begeleider samen aan de slag. Zo duiken pleegkinderen in het werkboekje Varen door het leven dieper in hun levensverhaal, leren ze hoe ze vooruit geraken in het leven en wie hen daarin bijstaat. Ze leren hun bemanning (= hun ruime netwerk) beter kennen dankzij het logboek.
Op die manier gunnen we pleegkinderen een vollediger beeld van zichzelf en geven we begeleiders de kans om aan de hand van de Koesterdoos hierrond met hen aan de slag te gaan.
Niet alleen binnen Pleegzorg
Vlaamse kinderen die in de jeugdhulp terechtkomen hebben - voor ze in een pleeggezin terechtkomen - vaak nog op verschillende plaatsen gewoond. Net daarom vinden we het zo belangrijk om de visie van de Koesterdoos ook ruimer uit te dragen. We ontwikkelen momenteel extra werkblaadjes die we willen meegeven met hulpverleners waarmee een pleegkind in contact komt. Ben je geïnteresseerd? Dan geven we je graag wat meer informatie. Stuur een mailtje via communicatie@pleegzorgwvl.be.
Meer weten over de Koesterdoos
Pleegzorg West-Vlaanderen
Moorseelsesteenweg 133
8800 Roeselare
051 200 222
info@pleegzorgwvl.be
Pleegzorg West-Vlaanderen | Pleegzorg Vlaanderen
