“Of hij zijn login wil ingeven op de tablet”, vraagt Helène aan Raph. Raph staart voor zich uit. “Heb je geen e-mailadres misschien?” Raph zijn lichaamshouding bevestigt dat dat het probleem is. “Log dan in met itsme!”. Raph staart nu helemaal in het oneindige. “Hoe kunnen we nu een afspraak maken op het stadhuis zonder e-mailadres en zonder itsme?” Dat zal niet gaan hé!”. Het gelach in de zaal is veelzeggend. Er klinken tekenen van herkenning.
Vuilniszakken
Bovenstaande beschrijft een scène uit 'de Generatie', het theaterstuk dat tot stand kwam in de schoot van het project Grijs aan Zet. Dit project van Avansa Mid- en Zuidwest, met partners het Bataljong en Amnesty International, ging op een participatieve manier aan de slag rond mensenrechten van ouderen. Daaruit bleek dat digitalisering een groot struikelblok is, vooral voor oudere gepensioneerden die nog thuis wonen. Of hoe een hele generatie ouderen, in het bijzonder de 75- en 80-plussers, zich uitgesloten voelt, omdat tal van administratieve procedures gedigitaliseerd zijn. Deze generatie kreeg geen digitale vaardigheden aangeleerd op school. Wie daarnaast ook op de werkvloer nooit met een computer moest werken, heeft het dikwijls lastig. Daardoor voelt men zich niet van tel. “We zijn toch bijna weg”, klinkt het wrang. Een banaal maar veelzeggend voorbeeld: om goedkopere vuilniszakken te verkrijgen, zou men per mail een afspraak moeten maken op het stadhuis. “Wie begrijpt dat nog?”
Het voorbeeld van de vuilniszakken, de hekel aan logins en de hoge kost van een laptop om tot alles toegang te hebben, klinkt evenzeer tijdens een armoedewandeling. Mensen in armoede getuigen: “Het is een schande dat een stad of gemeente drempels inbouwt voor de eigen burgers. De stad moet toch toegankelijk zijn voor iedereen?”.
Avansa Mid- en Zuidwest ijvert voor een zorgzame regio, waaraan iedereen volwaardig kan participeren. Ook digitale geletterdheid is een belangrijke voorwaarde voor die participatie. Daarom startten we ruim 10 jaar geleden al onze Digidokter-werking op. Een formule die we, door alles wat tijdens Grijs aan Zet naar boven kwam, nóg meer koesteren. We nemen u graag mee naar een sessie.
Dicht bij huis
Op een frisse zaterdagochtend stromen de mensen druppelsgewijs binnen in de bibliotheek van Ingelmunster. Sommigen slaan alvast een praatje met Digidokter Robin, die zo meteen het onderwerp ‘energie besparen met een slimme meter’ uit de doeken zal doen. Anderen bestuderen in stilte de hand-outs, speurend naar de betekenis van termen zoals smart plugs, capaciteitstarieven en P1-meters.
Op een dik uur tijd verheldert Robin de voor- en nadelen van een digitale meter, demonstreert hij hoe hij zijn thuisverbruik monitort (inclusief dat van zijn schildpaddenaquarium) en regelt met een app, geeft hij tips om oude apparaten ‘slim’ te maken en nog veel meer. Tussendoor komen gerichte vragen en anekdotes van de deelnemers. Na de voordracht is het tijd voor het vragenrondje.
“Moest het in een andere gemeente zijn, zou ik niet gaan. Hier ken ik het. Het is een vertrouwde omgeving. Dan durf je ook sneller vragen te stellen.”
“De hoeveelste keer het nu is? Ik hou het niet bij.”, lacht deelneemster Marianne na afloop. “Ik denk dat ik ondertussen drie of vier jaar kom. Ik moet er alleszins al meer dan 30 gevolgd hebben.” De keuze voor een lokale bibliotheek is een grote troef volgens Marianne. “Moest het in een andere gemeente zijn, zou ik niet gaan. Hier ken ik het. Het is een vertrouwde omgeving. Dan durf je ook sneller vragen te stellen.”
Niet te kort, niet te lang
“Ik was al een tijdje op zoek naar iets kortdurends, om me bij te scholen in alles wat digitaal is of wordt. Alle cursussen waar ik op botste waren te langdradig of te niche. Ik heb geen zin in een cursus Word of Excel die 3 maanden duurt, ik wil iets dat ik dagelijks kan gebruiken.”
Die insteek bepaalde ook het recept van Digidokter, iets wat na ruim 10 jaar zo goed als onveranderd blijft. Maandelijks gaat een Digidokter langs in een buurtbibliotheek, telkens op zaterdag van 10 tot 12 uur. In het eerste (anderhalf)uur wordt een vooraf bepaald onderwerp aan de hand van een voordracht uitgelegd. Daarna is er interactie met het publiek in de vorm van een vragenrondje. Het onderwerp van een sessie kan gaan van betalen met je smartphone tot hackers buiten houden, smartphonefotografie of zelfs TikTok en alles wat je (klein)kinderen bezighoudt.
Of de formule zelf bijgeschaafd moet worden? “Ik vind van niet. Sommige mensen vinden het jammer dat we zelf niet aan de slag mogen gaan tijdens de sessie, maar ik vind dat juist een sterkte. Voor sommigen zal het te snel gaan, er zijn problemen met het toestel of de wifi… Je kan ook niet alles willen in 2 uur tijd, met maar één lesgever die voor een groep van 20 man staat.”
De digitale kloof
Jürgen Van Lerberghe, medewerker bij bibliotheek Kortrijk, stond mee aan de wieg van de Digidokter-werking. Hij blikt terug op de eerste Digidoktersessies, en de kruisbestuiving tussen de bib en Avansa. “Partnerschap aangaan was een logische keuze. Het is een fifty-fifty verhaal: we brengen de publieken van beide organisaties samen in de bib, een plek die sowieso al laagdrempelig is of daarnaar streeft. Daardoor is het publiek diverser en bereik je mensen die je anders niet of in mindere mate zou bereiken.”
Nu het dagdagelijkse leven aan een sneltempo gedigitaliseerd wordt, vallen meer en meer mensen uit de boot. Wie achterop geraakt, mist kansen. “Of de digitale kloof groter, breder, dieper… is geworden, valt moeilijk te zeggen. Wel staat vast dat ze geëvolueerd is. Waar vroeger knoppenkennis of toegang tot hardware ontbrak, verschuift het probleem nu naar werken met dagdagelijkse toepassingen en mediawijsheid. Denk maar aan hoe vaak er op het nieuws bericht wordt dat iemand voor duizenden euro’s opgelicht werd door phishing.”
“Of de digitale kloof groter, breder, dieper… is geworden, valt moeilijk te zeggen. Wel staat vast dat ze geëvolueerd is.”
“Een positieve noot is wel dat door de komst van de Digibanken de problematiek opgeschaald werd tot op bestuurlijk niveau. Daardoor zijn er nu veel meer spelers en initiatieven op vlak van e-inclusie.” Digibanken worden regionaal opgezet en kaderen binnen het Relanceplan Vlaamse Veerkracht, waardoor ze rekenen op Europese subsidies. Ze stimuleren en centraliseren het aanbod aan initiatieven en organisaties die digitale uitsluiting willen tegengaan.
Kansen en kansengroepen
Met Digidokter dragen we ons steentje bij aan het meekrijgen van mensen op de digitale sneltrein, maar het werk is niet af. Niet enkel de ouderen zijn kwetsbaar voor digitale uitsluiting, maar bijvoorbeeld ook het bereiken van mensen in (kans)armoede blijft een uitdaging. Met onze armoedewerking zetten we alvast stappen om die kwetsbare personen samen te brengen in groep, en hen vorming te bieden op maat. In dat vormingsaanbod krijgt nu ook digitaliteit een volwaardige plek. Daarnaast hebben we ook het project Digitale Oefenkansen, waarbij we door vrijwilligers en professionals op te leiden indirect kwetsbare mensen bereiken en ondersteunen.
Ondertussen is de Digidokter-werking aan zijn 13e seizoen toe. Waar bib Kortrijk de eerste jaren als uitvalsbasis diende (en, bij een tsunami aan deelnemers, het dakterras van het stadhuis), zijn er intussen 17 locaties verspreid over Midden- en Zuid-West Vlaanderen. Op de meeste plaatsen komt de Digidokter maandelijks langs, op sommige dan weer tweemaandelijks, in 2022 goed voor meer dan 1500 deelnemers. Met ongeveer 125 sessies belooft ook dit jaar opnieuw een succes te worden.
Zin om een sessie mee te volgen? Surf naar www.avansa-mzw.be/digidokter voor meer informatie.
