In de immer evoluerende digitale jungle van phishing, flaming, swipen en taggen lijkt veilig online zijn een cruciale vraag. Voor velen is dit misschien enkel vakjargon, maar voor jongeren vormt het de dagelijkse realiteit. Gezinsbond en Child Focus bundelen al jaren hun krachten met het vormingsaanbod Veilig Online, waarmee ze gezinnen ondersteunen in het gebruik van digitale media.
Vandaag de dag verschuilen zowel wij als onze kinderen zich vaak achter schermen. En dat kan al eens leiden tot ergernissen , langs beide kanten weliswaar. De zorgen van ouders reiken ver, van de vraag met wie hun kind online in contact komt, over of games niet te gewelddadig zijn tot de angst voor cyberpesten. Veilig Online streeft ernaar antwoorden te bieden op deze prangende vragen en bezorgdheden. Wat 15 jaar geleden begon als een eenmalige lezing over chatrooms en webcams, is in 2023 uitgegroeid tot een geprezen vormingsaanbod. Veilig Online geeft ouders inzicht in wat jongeren digitaal bezighoudt en waarom ze dit belangrijk vinden. Daarnaast wordt er samen gekeken hoe je daar dan als ouder ook mee kan omgaan. Doorheen de jaren werd het aanbod, via focusgroepen en onderzoeken, verder uitgebreid naar kwetsbare doelgroepen. De kern van de vormingen blijft: ouders handvaten meegeven over hoe je als gezin kan omgaan met digitale media.
Elk van de zes modules vertrekt vanuit een positieve mindset en zoomt in op een specifiek thema:
- Digipeuters en -kleuters: over het mediagebruik van de allerkleinsten.
- Sociale media: met concrete opvoedingstips over het mediagebruik en -gedrag van kinderen en tieners.
- Internet en privacy: met tips voor je kinderen over privacy.
- Gamen: tilt je als ouder van het beginnerslevel naar dat van expert.
- Cyberpesten: helpt je ten strijde te trekken tegen de cyberpest-plaag
- Online relaties en seksualiteit: over wat je als ouder wil moet weten en wanneer je best ingrijpt.
Tijdens een vorming wordt interactief gewerkt: video’s, quiz en stellingen worden gebruikt om interactie tussen ouders uit te lokken. Zo delen ze ervaringen met elkaar (“Oef, ik ben niet alleen”) en horen zij ook hoe anderen het aanpakken (“Goede tip, die ga ik ook eens uitproberen”). De eigenheid van ieders gezin wordt gerespecteerd en opvoeden wordt gezien als een leer- en groeiproces. Het is belangrijk dat de keuzes die ouders maken, passen bij zichzelf en hun situatie.
De cijfers van het Medianest-onderzoek 2023 tonen de onontkoombare trend aan: kinderen komen op steeds jongere leeftijd in aanraking met nieuwe media. Slechts 8% van de allerkleinsten (0-2 jaar) komt nog niet in contact met digitale media, terwijl “maar liefst 82% van jongeren onder de 13 een eigen smartphone bezit”. YouTube, TikTok en Snapchat sieren de schermen van deze jongeren, waarbij YouTube vooral wordt gewaardeerd voor filmpjes en muziek. Sociale media bieden een speelveld van sociaal contact, spelletjes, filters en populariteit. Maar ook volgt 52% van de jongeren het nieuws voornamelijk via sociale media.
Met de doelgroep die steeds verruimt en de technologische revoluties die de onlinewereld transformeren, wordt het voor ouders en opvoeders cruciaal om mediawijsheid bij te brengen aan hun kroost. Opvoedingsvragen over cyberpesten en schermtijd staan hierbij centraal.
Cyberpesten
Cyberpesten is een hedendaags fenomeen waarmee kinderen en jongeren vaak geconfronteerd worden. Pesten beperkt zich niet langer tot verbale of fysieke agressie maar manifesteert zich ook online, met een impact die niet te onderschatten is. “Waar vroeger het pesten stopte of begon aan de schoolpoort, kan een kind vandaag 24 uur lang blootgesteld worden aan pestgedrag.” De thuisomgeving die normaal dient als belangrijke safespace voor jongeren, wordt nu dus ook binnengedrongen. De visuele aard van de onlinewereld maakt pestberichten moeilijker te verwijderen, waardoor de impact op kinderen en jongeren des te groter is. De impact op kinderen en jongeren kan dus enorm zijn. Voldoende aandacht en bewustmaking zijn daarom erg van belang. Met die reden wordt er vandaag de dag veel ingezet op bewustmaking en preventie door Alles over Pesten, Ketnet en nog zo veel meer. Ook de rol van ouders is niet te onderschatten, wanneer een kind gepest wordt of zelf iemand anders pest. De eerste stap is altijd om goed te luisteren naar je kind. Van daaruit kan je dan samen zoeken naar oplossingen. De context (school, jeugdbeweging, sportclub…) betrekken is vaak nuttig én nodig. Inzetten op beschikbaarheid en open communicatie als ouder is cruciaal. Je kan ook steeds terecht bij Alles over Pesten. Zij ontwikkelden een wegwijzer voor ouders over hoe je best reageert als je kind ge(cyber)pest wordt. Je vindt er ook doorverwijzingen naar hulp, zodat je bij de juiste organisatie terecht kan.
Schermtijd
Schermtijd is een andere zorg voor ouders, die zich terecht afvragen hoeveel uur hun kinderen achter (mogen) schermen doorbrengen. Veilig online zijn, betekent niet dat het scherm de vijand is, maar wel dat kinderen bewust en veilig met digitale media moeten leren omgaan. Een gebalanceerde aanpak is essentieel, waarbij beweging, goede zithouding en schermvrije momenten voor het slapengaan een cruciale rol spelen. Probeer daarom beweging in te plannen, bijvoorbeeld na schermtijd zodat je kind kan ontprikkelen. Andere fysieke klachten worden hierdoor ook teruggedrongen, maar probeer zeker ook in te zetten op een goede zithouding bij je kind door bijvoorbeeld een tabletstaander of voetstukje in te schakelen. De wetenschappelijk ondersteunde regel van 20-20-2 wordt aangeraden om de impact van schermen op de ogen te beperken. Experten raden aan om elke 20 minuten minstens 20 seconden in de verte te kijken om je ogen een rustpauze te geven. Verder is het goed om minstens 2 uur per dag buiten door te brengen: het buitenlicht heeft een positieve impact op ons zichtvermogen. In essentie draait het om drie zaken: ten eerste om het om het vinden van de balans tussen scherm en schermloos. Zorg voor voldoende schermvrije momenten en voorzie alternatieven. Ten tweede is ook variatie binnen schermtijd belangrijk: actieve (bv. spelletje spelen) en passieve (bv. filmpje kijken) schermtijd wisselen elkaar best voldoende af. En als derde is die digitale balans ook een erg individuele aangelegenheid: zoek naar wat werkt voor jouw kind en jouw gezin. Zelf binnen 1 gezin kan de aanpak voor het ene of voor het andere kind verschillen: de ene kan het scherm misschien makkelijker wegleggen dan de andere.
Het kan hierbij helpen om afspraken te maken over wat jij oké vindt binnen jouw gezin: Op welke momenten mag je kind op een scherm: wel na het huiswerk, maar niet aan tafel? Zijn er uitzonderingen op bepaalde regels? Waarvoor klopt je kind best bij jou aan: voor het installeren van bepaalde apps? Door ‘nudging’ kan je schermvrije alternatieven ook aantrekkelijker maken: steek bijvoorbeeld de tablet in een kast met een deurtje en leg de gezelschapsspelletjes in een open kast.
Echter, terwijl we onze kinderen soms beschuldigen van overmatig schermgebruik, zijn volwassenen niet vrijgesteld van deze kritiek. Het onderzoek van Medianest onthult dat kinderen zich evenveel ergeren aan ouders die constant aan hun scherm gekluisterd zijn als omgekeerd. Het goede voorbeeld geven als ouder is dus niet enkel een suggestie maar een cruciale stap in de goede richting. Ook wanneer het aankomt op sharenting, het delen van foto’s van je kinderen op sociale media. Denk daarbij goed na welke foto’s je post en wie ze allemaal kan zien. Staat je account op privé of is het voor iedereen toegankelijk? En misschien wel het allerbelangrijkste: vraag toestemming aan je kind alvorens je een foto deelt. Als jij toont aan je kinderen dat je nadenkt over wat je doet op sociale media, zullen ze rapper geneigd zijn dit ook te doen. Veilig Online benadrukt eveneens het belang van afspraken rond digitale media en de waarde van communicatie binnen het gezin. We zetten in op het creëren van een vertrouwensband zodat kinderen samen met hun ouders die digitale wereld kunnen ontdekken. Probeer als ouder ook maar eens zo’n game mee te spelen. Zo toon je interesse, merk je dat dat gamen niet altijd zo simpel is én wie weet ontdekken jullie wel samen een nieuwe hobby.
Meer informatie: www.veiligonline.be.
