Foto: Stefan Dewickere
Armoede is een complex probleem. Dankzij de mogelijkheden en de ruimte die beleidsmedewerker Viviane Cornelissen kreeg, denken in Beerse zowel de politici als de gemeentelijke werknemers maar ook de doelgroep mee na over hoe je armoede in alle facetten het best bestrijdt.
‘Het is altijd mijn doel geweest een stem te geven aan mensen in kwetsbare situaties, ik wilde de mensen achter de verhalen en de armoedecijfers kennen om zo het lokale armoedebeleid te verbeteren en te versterken. Dat is een uitdaging, want de zorgen van deze mensen zijn complex,’ vertelt Viviane Cornelissen die in Beerse tien jaar geleden als beleidsmedewerker van een wit blad kon beginnen. Van meet af aan wilde ze haar collega’s uit hun clusters mee krijgen omdat ze een schakel kunnen vormen bij het oplossen van die armoedeproblemen. ‘Ik begreep dat ik klein en voorzichtig moest beginnen. Oliver Wendell Holmes zegt: “A mind, stretched by new ideas, may never go back to its original dimensions.” Dat overtuigde me nog meer dat ik mensen niet mocht bruuskeren, maar dat ik ze moest prikkelen. Je bent beter af met kleine successen dan dat je ineens een grote stap vooruit zet.’
Viviane Cornelissen zocht naar verbinding. Ze begon met de andere diensten in het eigen bestuur. ‘Eerst heb ik alle collega’s gevraagd wie er met mij aan dat avontuur wilde beginnen. Het was zo fijn dat de eerste waarvan ik reactie kreeg de dienst financiën en de kinderopvang waren. Zo is de kinderopvang een hefboom voor kinderen die in een minder gunstige omgeving opgroeien. Samen deelden we het geloof in de vier bouwstenen voor een goede kindertijd: liefde en veiligheid; nieuwe ervaringen; lof, erkenning en feedback; en een graduele uitbreiding van verantwoordelijkheid. Ouders in moeilijke omstandigheden hebben soms geen ruimte om hun kinderen nieuwe ervaringen te bieden of hen meer verantwoordelijkheid te geven. Dan kan de kinderopvang meer ontplooiingskansen bieden.’ Voor Viviane Cornelissen mogen mensen niet afhaken vanwege financiële problemen. ‘Dankzij de samenwerking tussen de dienst financiën en de dienst kinderopvang kunnen we via het nultarief in de kinderopvang mensen ademruimte geven, en de geruststelling dat de kinderopvang blijft zolang hun situatie moeilijk is.’
In Beerse wordt armoede gezien als een gedeelde verantwoordelijkheid van diensten en politieke mandatarissen, niet als een geïsoleerd probleem. Armoede heeft bovendien veel dimensies. Een die niet zo zichtbaar is, is de schaamte en de onmacht, die het moeilijk maakt hulp te vragen en aan een traject te beginnen. Viviane Cornelissen vindt inspiratie in het boek Schaarste van Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir: ‘Deadlines of geldgebrek maakt mensen vindingrijk en doelge-richt, maar bezorgt hen ook blinde vlekken en beperkt hun denkvermogen. Je spitst je zo toe op je problemen dat de rest minder aandacht krijgt. Het effect hiervan kun je verminderen door mensen in het begin te ontzorgen. Actief luisteren om te begrijpen wat de ander bezighoudt, is hierbij van grote waarde. Zo ontdek je sneller de zorgen die mensen niet durven uitspreken.’
Ze weet ondertussen goed genoeg hoe moeilijk mensen het kunnen hebben. ‘Maar regelmatig sta ik versteld over de hoeveelheid ballen die sommige mensen in de lucht moeten houden.’ Daarom is ze snel met vrijwillige ervaringsdragers gaan werken. ‘Dat zijn vrijwilligers met ervaring in armoede die meedenken en me signalen bezorgen. Zij begrijpen die schaamte bijzonder goed. Maar zij vormden geen stabiele groep, ze zaten in een activeringstraject bij mijn collega’s van de sociale dienst of bij de VDAB. Daarom wilde ik een brugfiguur in dienst. Nu is dat Peggy. Het is haar opdracht om in de buurten te zoeken naar mensen in moeilijkheden, ze hangt overal rond en komt dichter bij mensen dan ik ooit zou kunnen. Zo detecteert ze veel problemen en begeleidt ze veel mensen naar de sociale dienst, maar ook naar psychologische bijstand. Ze kent de sociale kaart goed en geniet van veel mensen het vertrouwen. Mensen laten haar weten hoezeer ze haar waarderen en als ze na een tijd weer in de problemen dreigen te komen, weten ze haar snel te vinden.’
Die brugfiguur is één blad van het klavertjevier hulpverlening. Viviane Cornelissen: ‘De brugfiguur is er voor mensen die nergens terechtkunnen, onze verbindingspersoon Jeroen daarentegen is als maatschappelijk werker actief in de ontmoetingsruimte van de lokale welzijnsschakel De Watertoren. Hij pikt tijdens de koffie mensen op die de weg naar het OCMW moeilijker vinden en staat in voor een warme doorverwijzing. De ervaringsdragers bieden gearrangeerde vriendschappen om mensen uit hun isolement te halen en ik ben het laatste blaadje van het klavertje en stippel samen met hen het beleid uit.’
Zonder signalen is ze niets. ‘Daarmee zoek ik uit wat we kunnen doen. Zo waren wij in onze regio de eerste die meededen aan het Papillon-project voor energiezuinige huishoudtoestellen. Mensen in armoede hebben doorgaans energieverslindende huishoudtoestellen of toestellen die veel onderhoud vergen. Het succes van Papillon zit in de mooie samenwerking tussen Saamo, de sociale dienst, de lokale armoedevereniging De Watertoren en de dienst armoede. Zo bereiken we zowel senioren en alleenstaanden als jonge gezinnen.’
‘Alles wat ik aan het thema armoede heb gedaan, heb ik samen met anderen gedaan,’ zegt Viviane Cornelissen. ‘Toch heb ik altijd aandacht gehad voor de verschillen tussen de organisaties en het lokale bestuur. Volgens de lokale welzijnsschakels kunnen zij veel sneller ingrijpen en moeten wij eerst lang nadenken, maar als lokaal bestuur moet je empirisch onderzoek doen, je moet met cijfers en onderzoeken afkomen. Die verschillen beschouw ik als een kans.’
Het huidige beleidsplan armoede Samen sterker eindigt in december 2025. Er is een engagement om het in 2026 te vernieuwen. Maar ondertussen zit Viviane Cornelissen niet stil. ‘Om bij te sturen houden we de vinger aan de pols bij de doelgroep. In samenwerking met Ligo Kempen organiseerden we recent een focusgroep. De leden hebben samen nagedacht en duidelijk uitgesproken wat er nodig is, zodat ook mensen in armoede goed in Beerse kunnen leven.’ Maar niet alleen mensen in armoede laat Viviane Cornelissen meedenken. ‘Ook de politici en de andere burgers hebben we van meet af aan betrokken met onze jaarlijkse inleef- en sensibilisatieprojecten.’
Dit artikel verscheen eerder in Lokaal (december 2023).
