2020 was omwille van de covid-19-pandemie een bijzonder jaar. De woonzorgcentra werden ondanks de vele inspanningen zwaar getroffen, met meer ziekenhuisopnames en overlijdens als gevolg. Maar welke impact heeft de pandemie gehad op de financiering van de woonzorgcentra?
Partnerplan benchmark
Probis Consult, advies- en dienstverlener in de zorg- en welzijnssector, ondersteunt via de Partnerplan-dienstverlening woonzorgcentra bij de optimalisatie van hun financiering via de Vlaamse Sociale Bescherming. Jaarlijks worden alle verzamelde data geanalyseerd en kunnen de woonzorgcentra zich via de Partnerplan-benchmark positioneren ten opzichte van de sector. Dit jaar geeft de benchmark ook een uniek inzicht in de impact van covid-19 op de financiering en de diverse parameters die hiermee samenhangen, zoals de bezetting en zorggraad in de woonzorgcentra.
De steekproef van de benchmark bestaat uit 52,5% private voorzieningen (VZW en commercieel) en 47,5% publieke voorzieningen. De provincies Oost- en West-Vlaanderen en Antwerpen zijn het sterkst vertegenwoordigd. Het gemiddelde woonzorgcentrum heeft 125 bewoners. Gemiddeld 65,5% van het aantal erkenningen zijn zogenaamde bijzondere erkenningen (beter gekend onder de oude benaming RVT), die extra financiering voorzien voor de zwaar zorgbehoevende bewoners.
De resultaten uit de benchmark zijn gebaseerd op de gegevens verzameld in de periode van 1 juli 2019 tot en met 30 juni 2020. De covid-19-pandemie sloeg toe vanaf het einde van het eerste kwartaal van 2020.
Bezettingsgraad
De gemiddelde bezettingsgraad in de woonzorgcentra bedroeg 95,0%, wat lager is dan in dezelfde periode in het jaar ervoor, toen de gemiddelde bezetting 97,2% bedroeg. Vanaf het tweede kwartaal 2020, toen ons land geconfronteerd werd met de eerste golf, zien we de negatieve impact op de bezetting van de woonzorgcentra. In dit kwartaal kwam de bezettingsgraad in 26,0% van de woonzorgcentra zwaar onder druk te staan en daalde naar een bezetting tussen de 70,0 tot 90,0%. Bij 3,5% van de voorzieningen daalde deze zelfs onder de 70,0%.
Ook de centra voor kortverblijf, gevestigd in een woonzorgcentrum, werden geconfronteerd met een sterke daling van hun bezetting, onder meer door de opnamestop tijdens de eerste golf. De gemiddelde bezettingsgraad daalde van 82,8% naar 68,6% in de publieke voorzieningen en van 86,9% naar 54,6% in de private voorzieningen. De helft van alle centra voor kortverblijf in de benchmark ervaarden in het tweede kwartaal van 2020 een zware impact op de bezetting, waarbij deze daalde naar bezettingsgraden tussen de 50,0 en 60,0%. Bij 5,3% van de centra voor kortverblijf daalde de bezettingsgraad onder de 50,0%.
Om de continuïteit van zorg te waarborgen en de woonzorgcentra te beschermen tegen financiële problemen riep de Vlaamse Overheid een steunpakket aan maatregelen in het leven die de woonzorgcentra financieel compenseren in geval van leegstand. Zowel de gederfde inkomsten op het vlak van de basistegemoetkoming (de subsidiëring vanuit de Vlaamse Sociale Bescherming) als de dagprijs die door de bewoners betaald wordt worden volgens bepaalde criteria grotendeels gecompenseerd.
Zorggraad
Ondanks de negatieve impact van covid-19 op de bezettingsgraad in de woonzorgcentra, stellen we vast dat de zorggraad, of de mate van zorgbehoevendheid van de bewoners, toegenomen is ten opzichte van dezelfde periode in het jaar ervoor. In de publieke voorzieningen steeg het gemiddeld aantal zwaar zorgbehoevende bewoners van 82,7% naar 84,4%. In de private voorzieningen was de stijging minder sterk, doch ook daar nam het gemiddeld aantal zwaar zorgbehoevende bewoners toe van 81,1% naar 82,3%. De verklaring hiervoor is tweeërlei: enerzijds neemt de zorgbehoevendheid van bewoners bij opname in het woonzorgcentrum jaarlijks toe, een evolutie die niet anders was in de periode van de dataverzameling. Anderzijds kunnen we veronderstellen dat omwille van de covid-19-pandemie bewoners die getroffen werden door het virus mogelijks, eventueel tijdelijk, zwaarder zorgbehoevend werden.
Medewerkers
De Partnerplan-benchmark focust naast de bewonerspopulatie ook op de inzet van medewerkers in de woonzorgcentra, die verschilt per voorziening afhankelijk van onder meer de financiering ontvangen vanuit de Vlaamse Sociale Bescherming, de operationele werking, het beleidskader en de regionale context waarbinnen een woonzorgcentrum zich bevindt.
In de periode juli 2019 tot en met juni 2020 stelde het gemiddelde publieke woonzorgcentrum 12,5 voltijds equivalenten (VTE) zorgpersoneel (verpleegkundigen en zorgkundigen) per 30 bewoners tewerk, waarvan 4,6 VTE verpleegkundigen. In de private voorzieningen zien we een inzet van gemiddeld 11,6 VTE zorgpersoneel per 30 bewoners, waarvan 4,2 VTE verpleegkundigen.
De inzet van zorgpersoneel boven de door de overheid gestelde basisnormen kent een stijgende tendens. We mogen verwachten dat deze tendens zich de komende jaren verder zal zetten, aangezien de Vlaamse Overheid jaarlijks blijft investeren in de inzet van bijkomend zorgpersoneel, om alzo tegemoet te komen aan de stijgende zorgzwaarte van de bewoners in de woonzorgcentra.
In het kader van de covid-19-pandemie kregen de woonzorgcentra tevens de mogelijkheid om tijdelijk bijkomend personeel, bijvoorbeeld uit de thuiszorg of interimmedewerkers, in te zetten en stelde de Vlaamse Overheid bijkomende financiële middelen ter beschikking om deze extra inzet te financieren. 56% van 64 digitaal bevraagde woonzorgcentra gaven aan dat zij naar aanleiding van de covid-19-pandemie bijkomend personeel hebben ingezet.
Conclusie
De covid-19-pandemie zette vanaf het tweede kwartaal 2020 de bezetting van de Vlaamse woonzorgcentra onder druk. De zorgbehoevendheid van de bewoners nam toe en woonzorgcentra kregen de mogelijkheid om tijdelijk extra gefinancierd personeel in te zetten. Om de continuïteit van zorg te waarborgen en de woonzorgcentra te beschermen tegen financiële problemen ondersteunt de Vlaamse Overheid de woonzorgcentra met een steunpakket aan maatregelen, enerzijds ter compensatie van de leegstand, anderzijds in het kader van de inzet van extra personeel. In de volgende Partnerplan benchmark, die verwacht wordt in het najaar van 2021, zal ook de impact van de covid-19-pandemie op de laatste twee kwartalen van 2020 en het begin van 2021 duidelijk worden.
